Element 1
Unorthodox szabas jak go obchodzą Żydzi

UNORTHODOX. JAK RELIGIJNI ŻYDZI ŚWIĘTUJĄ SZABAT

25.11.2021

Szabat (szabas) to w judaizmie siódmy dzień tygodnia (sobota),  dzień odpoczynku. Trwa od zachodu słońca w piątek do prawie godziny po zachodzie słońca w sobotni wieczór.

Zgodnie z biblijnymi przekazami szabat jest obchodzony na pamiątkę  odpoczynku Boga po sześciu dniach tworzenia świata. „W sześciu dniach uczynił Pan niebo i ziemię, morze i wszystko, co w nich jest, a siódmego dnia odpoczywał. Dlatego Pan pobłogosławił dzień szabatu i poświęcił go” (Księga Wyjścia 20,9–11). 

„Zajde [dziadek] pozwala śpiewać tylko w szabas. Mówi, że od czasu zniszczenia świątyni jerozolimskiej nie powinniśmy słuchać muzyki ani śpiewać, chyba że przy wielkiej okazji. Czasami Bube [babcia] wyjmuje stary magnetofon kasetowy, który dostałam od ojca, i puszcza w kółko taśmę z muzyką ze ślubu mojej kuzynki – cichutko, żeby móc usłyszeć, gdy ktoś idzie. Jeśli usłyszy choćby szelest w korytarzu, zaraz wyłącza”.

Tak czas szabatu w domu dziadków wspomina Deborah Feldman w książce Unorthodox.  

Szabas. Święty czas dla żydów

Dla religijnych żydów jest dniem świętym, tak jak dla chrześcijan niedziela. Przed nastaniem szabatu żydzi udają się do mykwy, by tam dokonać rytualnego oczyszczenia.

W szabat nie można pracować – zakaz obejmuje 39 czynności, większość jest związana ze zmianą status quo, np. orka, siew, strzyżenie owiec, ale także budowanie, rozpalanie ognia, pisanie; dlatego współcześnie nie wolno też: drukować, rysować czy zapalać i gasić światła elektrycznego, a także używać komputerów i telefonów (wyjątek: zagrożenie życia) oraz oglądać telewizji. W szabat obowiązuje zakaz rozpalania ognia, dlatego jedynym ciepłym posiłkiem w sobotę bywa czulent, który można przechować w piekarniku lub specjalnym piecu, także np. u znajomego piekarza.

„Jednym z wielu dorywczych zajęć mego ojca jest włączanie pieców koszernej piekarni Beigela po zakończeniu szabasu. Na czas szabasu wszystkie żydowskie biznesy się zamykają, a prawo wymaga, by osoba uruchamiająca je na nowo była Żydem”.

Deborah Feldman, Unorthodox

W szabat nie wolno oddalać się od domu na odległość większą niż dwa tysiące kroków. W wielu żydowskich rodzinach na okres szabatu był zatrudniany nie-żyd, szabes goj, który wykonywał niezbędne prace domowe.

Szabas w gronie rodziny

Szabat to czas dla rodziny, przeznaczony nie tylko na modlitwę i wizytę w synagodze, ale także na odpoczynek, radość i zabawę.

Szabat zaczyna się w piątkowy wieczór, kiedy kobieta, odmawiając błogosławieństwo, zapala w domu dwie świece. W bardzo religijnych rodzinach mężczyźni witają szabat w synagodze, a kobiety i dzieci czekają w domu z uroczystą kolacją. Rozpoczyna ją kidusz (modlitwa-błogosławieństwo) wygłaszany przez mężczyznę nad kielichem wina.

Co się jada w szabas

Przez cały szabat je się specjalne dania, np. śledzie, chałę, rybę faszerowaną, siekaną wątróbkę, kugiel (babka ziemniaczana z cebulką, pieczona w piecu, często z mięsem kaczki), słodki cymes w czerwonym lub pomarańczowym kolorze (przyrządzany głównie z podsmażonej marchewki, z dodatkiem ziemniaków, bakalii, pomidorów, kurczaka, wołowiny, ananasa, jabłek i suszonych śliwek).

Jedynym ciepłym daniem jest czulent, czyli rodzaj gulaszu z koszernego mięsa z fasolą lub ciecierzycą, ziemniakami, kaszą jęczmienną lub jaglaną. W sobotę wieczorem spożywa się trzeci posiłek świąteczny, suda.

Na zakończenie szabatu odbywa się ceremonia hawdali, czyli zakończenia dnia świątecznego i oddzielenia go od dnia powszedniego. Odmawia się błogosławieństwo nad światłem, winem i wonnymi ziołami. Zapala się dwie splecione świece symbolizujące świętość i powszedniość.

Polecamy przepisy na potrawy podawane w szabat.

Chałka szabasowa

Składniki:
* 2.3 kg przesianej mąki
* 6 dkg świeżych drożdży
* 2 łyżki stołowe grubej soli
* 4,25 szklanki ciepłej wody (można dodać więcej, by ciasto było bardziej miękkie)
* 0,75 szklanki oleju
* 1,3 szklanki cukru
* 5 żółtek
Wykonanie. Rozpuść drożdże w 1 szklance ciepłej wody, mieszając dodaj 1 łyżkę stołową cukru. Kiedy pokażą się bąbelki, oznacza to, że drożdże zaczęły działać. W mikserze połącz: 2/3 mąki, olej, cukier, żółtka, wodę, sól, na końcu dodaj drożdże. Na średnich obrotach miksuj przez 12 minut. Kiedy ciasto zaczynie się formować, dodaj resztę mąki i wyrabiaj dalej. Przełóż ciasto do dużej dobrze natłuszczonej miski, przykryj folią i odstaw do wyrośnięcia w ciepłym miejscu na 2-3 godziny (aż podwoi objętość).
Opcjonalnie: „zbij” ciasto po 1 godzinie i ponownie odstaw do wyrośnięcia. Gdy ciasto wyrośnie, podziel je na 4 części – z tej ilości przygotujesz 3 duże chały i 6 małych bułeczek.

Czulent na szabas

Składniki:
* 20 dag fasoli (moczonej przez noc)
* 1 kg mostka wołowego
* 2 cebule
* 2 łyżki oleju
* 5 łyżek pęczaku
* 8 ziemniaków
* 3–4 ząbki czosnku
* sól, pieprz
Przygotowanie. W dużym garnku ułóż warstwami fasolę, posiekany
czosnek, kaszę, pokrojone w plastry ziemniaki i posiekane w dużą kostkę mięso oraz podsmażoną na złoto na oleju cebulę. Każdą warstwę posypujesz solą i pieprzem. Wlej wrzątek, tak by woda przykryła górną warstwę. Po doprowadzeniu do wrzenia gotuj 3–4 godziny na bardzo małym ogniu (garnek najlepiej przykryć szczelnie folią aluminiową oraz pokrywką) albo wstaw do piekarnika (temperatura 150°C). WAŻNE! Czulentu się nie miesza, ale trzeba go 2–3 razy wstrząsnąć. Podaje się gorący, posypany zieleniną.

Kugel ziemniaczany

Składniki:
* 4 duże ziemniaki, obrane i pokrojone w kostkę
* 1 pokrojona w kostkę cebula
* 1/2 szklanki oleju
* 4 jajka
* 1,5 łyżeczki soli
* pół łyżeczki czarnego pieprzu
Wykonanie. Natłuść formę do pieczenia. Rozgrzej piekarnik do temperatury 230°C i włóż do niego na 5 minut formę. Namocz ziemniaki i cebulę w zimnej wodzie. Osusz. Wszystkie składniki zmiksuj w blenderze aż do uzyskania gładkiej masy. Wyjmij formę z piekarnika, przelej do niej masę i piecz w 230°C przez 30 minut. Zmniejsz temperaturę do 180°C i piecz kolejne 30 minut.

Jak się kultywuje zwyczaje i obchodzi święta w ortodoksyjnej wspólnocie żydowskiej w Brooklynie w Nowym Jorku możecie przeczytać w autobiograficznej powieści Unorthodox. Deborah Feldman wpuszcza nas do hermetycznego świata ortodoksów. W przejmujący sposób opisuje, jak wyglądało jej życie, pełne religijnych nakazów i zakazów. Polecamy!

O swoich losach po opuszczeniu religijnej wspólnoty Deborah Feldman opowiada w kontynuacji Unorthodox pt. Exodus. Polecamy!

Zobacz inne
Najlepsze książki Poradni K w 2022 roku

Najlepsze książki Poradni K w 2022 roku

Czytelnicy pokochali premiery i serie, które przygotowaliśmy w tym roku. Te dla dzieci, dla młodzieży i dorosłych. Straszne, przejmujące oraz lekkie i wesołe. Oto bestsellery mijającego roku!

Twój koszyk1
exodus
-
+
Wartość koszyka
15,00 
Wróć do zakupów
1