JAŚMINOWA SAGA. MOC PRZEDMIOTÓW

Lubimy otaczać się przedmiotami, gromadzić je, dorastamy wśród nich, dlatego też nie mogło ich zabraknąć w literaturze. Stały się znakiem czasów, świadectwem przeszłości, przechodzą z rąk do rąk i zapisują swoje własne historie. Wywołują skojarzenia, przywołują obrazy z przeszłości i pozwalają na kontakt z przodkami.

Przedmioty łączą ludzi i czasy. Nadają przestrzeni charakteru. Mają wartość sentymentalną, opartą na emocjach i wspomnieniach. Także rodzina Jaśmińskich, bohaterowie Jaśminowej Sagi Anny Sakowicz, gromadzą rodzinne pamiątki.

Historia zapisana w dźwiękach. Muzyka w rodzinie Jaśmińskich

W Jaśminowej Sadze Anny Sakowicz bohaterowie gromadzą wokół siebie różne rzeczy. Zarówno te mało istotne, wypełniające jedynie tło, jak i te znaczące, czasami wręcz magiczne. Najważniejszym przedmiotem w pierwszej części sagi pt. Czas grzechu, jest orphenion, który Stasia dostała od babci na siódme urodziny.

Starsza pani tłumaczy jej, że kiedy dziewczynka przekręci korbkę pozytywki, usłyszy dźwięki, które zawsze przywołają w jej wspomnieniu babcię. Nie jest to dla Stasi zrozumiałe, ale intuicyjnie, kiedy jest źle, najpierw przeciera dłonią pokrywę urządzenia, jakby chciała wywołać z niej baśniowego dżina, a potem nakręca orphenion i pozwala, by mechaniczne dźwięki przyniosły jej ukojenie.

„Dziewczynka pogładziła pudełko dłonią, jakby było wykonane z niezwykle delikatnego tworzywa i każdy ruch mógł je uszkodzić. Julka dokładnie obserwowała gesty starszej siostry. W końcu Stasia usiadła na łóżku, kładąc urządzenie na kolanach. Wieko było nieco zniszczone. Malunek przedstawiający dwoje nagich dzieci zakrywających się kocem lub jakąś tkaniną mocno popękał. Stracił kolory. Chłopiec o blond loczkach uśmiechał się zawadiacko, a ciemnowłosa dziewczynka wydawała się, dla odmiany, smutna. Wokół nich unosiły się ptaki przypominające ubarwieniem sikorki, w prawym rogu znajdował się obraz żółtego kwiatu”.

Anna Sakowicz, Czas grzechu

Jaśmin: symbol niewinności

Ale nie tylko ta stara pozytywka jest ważna w opowieści o historii rodziny Jaśmińskich. Nie tylko dźwięki dają ukojenie. Ważny jest także zapach kwiatów.

Płatki jaśminu, słodkie, delikatne, choć może odrobinę duszące, też dają poczucie łączności z przodkami, ukojenie w obliczu śmierci. Stasia sypie je na groby bliskich. Dla niej jaśmin jest symbolem niewinności.

„W środku znajdowały się zasuszone kwiaty jaśminu. Wzięła kilka w palce i przystawiła do nosa. Nie pachniały, zapach wywietrzał. Leżały tu kilka lat, pomyślała. Nie miała jednak odwagi ich wyrzucić. Płatki jaśminu rzucała na groby bliskich. Posypała nimi mogiłę Pawła i mamy, wcześniej babci. Wydawało się jej, że Jaśmińscy właśnie tego potrzebują w ostatniej drodze. Byli przecież jak delikatne kwiatki tej niezwykłej rośliny. W niej uśpiona została ich historia. Podobnie jak jaśmin, byli darem od Boga, kojarzącym się z miłością i oddaniem. Dlatego zawsze obdarowywała zmarłych uczuciami zaklętymi w białe płatki”.

Anna Sakowicz, Czas grzechu

Jaśmińscy: mistrzowie introligatorstwa

Muzyka, zapach, a więc i słowo musiało się pojawić w powieści. Miłość do książek wyraża się w różny sposób, są one nie tylko pięknymi przedmiotami, ale mają moc przenoszenia ludzi w inne światy. Stasia uczy się od ojca oprawiać książki w skórę i płótno. Zamienia je w dzieła sztuki.

Stasia tworzy także sztambuch, wykonuje dla niego elegancką oprawę. Później zapisuje w nim swoje emocje. Zamyka je pomiędzy twarde okładki. Jest to więc kolejny przedmiot łączący przeszłość z teraźniejszością.

Jaśminowa Saga: smaki i zapachy ukochanego Gdańska

W powieści są też inne przedmioty znaczące: flagi, plakaty, znaki, ale też alkohol i papierosy. Rytualne palenie cygar podczas gry w szachy Antoniego i Adama. Picie machandla zgodnie z gdańskim rytuałem, ze śliweczką i wykałaczką jako symbolem masztu. Wyprawy do jednej z licznych gdańskich cukierni po desery z marcepana.

„– A co z cukierkami? – spytała nagle Julia. – Obiecałaś.

Stasia spojrzała na siostrę. Uśmiechnęła się do niej, Julka ciągle była dzieciakiem

.– Jakie cukierki? – zainteresował się Joseph.

– Obiecałam Julii, że jak sprzedamy sztambuchy, to kupimy cukierki u Lindemanna.

– A to jeżeli panienka obiecała, to słowa trzeba dotrzymać. – Zaśmiał się i wskazał dłonią kierunek drogi. Julka podskoczyła jak dzieciak i klasnęła z radości w dłonie. Już czuła na podniebieniu słodki smak różanych kul, które uwielbiała. Siostry u boku Hirsza ruszyły w kierunku Breitgasse, gdzie niedaleko bramy pod Żurawiem w narożnej kamienicy mieścił się niewielki sklepik ze słodkościami. Szli w milczeniu. Julia z ciekawością zadzierała głowę i oglądała gdańskie kamieniczki, za to Stasia wpatrywała się w czubki swoich butów, czując na sobie palące spojrzenie nowo poznanego mężczyzny”.

Anna Sakowicz, Jaśminowa Saga

Przedmioty więc łączą ludzi i czasy. Nadają przestrzeni charakteru. Pojawiają się i znikają, czasami starzeją jak ludzie, ale zawsze mają wartość sentymentalną, opartą na naszych emocjach i wspomnieniach. Wydawać by się mogło, że trwają w czasie, bo kiedy odchodzą ludzie, one zostają jako świadectwo przeszłości.

Jak się pisze sagę i dlaczego przypomina to układanie puzzli? Przeczytajcie wywiad z Anną Sakowicz.
O międzywojennym i powojennym Gdańsku opowiada historyk Jan Daniluk: Kto przyjaciel, a kto wróg oraz Kiedy powstał polski Gdańsk.

Jeśli lubicie książki z klimatem, polecamy bestsellery z naszej półki Biografie i wspomnienia. Z pewnością pokochacie ich bohaterów tak jak polubiliście siostry Jaśmińskie.

Na zdjęciu Bazylika Mariacka w Gdańsku. Fot. Sławomir Sakowicz